ارزیابی قابلیت دسترسی فضایی سامانه اتوبوس های تندرو(مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف این مقاله ارزیابی قابلیت دسترسی فضایی سامانه اتوبو سهای تندرو در کلانشهر مشهد بر حسب دسترسی به خود سیستم و دسترسی به سه فعالیت مجزا )بیمارستان، پارک و کتابخانه( از طریق این سیستم است. توزیع الگوهای قابلیت دسترسی در رابطه با طبقات مختلف اجتماعی- اقتصادی شهر مشهد مورد ارزیابی قرار گرفت. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و به منظور سنجش دو بعد دسترسی از نقش حوزه خدمات در بخش تحلیل شبکه و مدل درجه کشش هنسن استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که طبقه ثروتمند از بالاترین سطح دسترسی پیاده به سامانه اتوبوس های تندرو برخوردار است و طبقات کم درآمد در پایین ترین سطح دسترسی پیاده قرار دارند. نمرات دسترسی به هر یک از فعالیت ها، از طریق سامانه اتوبوس های تندرو به طور گسترده ای تحت تأثیر توزیع فضایی و کشش مقصد قرار دارد، به طور کلی برای بیمارستان ها و پارک ها سطح دسترسی به حداقل می رسد و برای کتابخانه ها دسترسی متعادل تر است. اما بررسی وضعیت قابلیت دسترسی مجموع سه فعالیت نشان می دهد که % 87 از کل جمعیت طبقات دارای میانگین نمرات دسترسی پایین تر از حد متوسط هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the spatial accessibility of bus rapid transit (Case study: Mashhad Metropolitan City)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rahim Rahnama
  • Shirin Sabaghi Abkuh
چکیده [English]

The purpose of this paper is to evaluate the spatial accessibility of bus rapid transit in Mashhad metropolitan based on access to the system and access to three separate activities (hospitals, parks and libraries) through the system. In particular, the distribution of accessibility patterns was evaluated in relation to different socio-economic strata. The research method is descriptive –analytical, and to assess two dimensions of access are used the service-area function within network analyst and the Hansen gravity model. Findings indicate that the wealthy strata have the highest walking access to the bus rapid transit and the poor strata are at the lowest level of walking access. Access scores to each of the activities through the bus rapid transit are largely influenced by the spatial distribution and Target gravity. Generally, levels of access to hospitals and parks are minimized and access to the library is more balanced. But surveying the accessibility status of all three activities indicates that access scores of 87 percent of all strata are lower than average.

کلیدواژه‌ها [English]

  • bus rapid transit
  • socio-economic strata
  • spatial accessibility
  • Mashhad metropolitan
- حسنی نسب، سید شهاب،صفارزاده، محمود و ممدوحی،
امیررضا ) 1390 ( "روشی برای مسیریابی بهینه در حمل و نقل
همگانی یکپارچه شبکه اتوبوس و اتوبوس تندرو"، مجله مهندسی
حمل و نقل، سال دوم، شماره چهارم، تابستان، ص. 303 - 316 .
- رهنما، محمدرحیم و ذبیحی، جواد ) 1390 ( "تحلیل توزیع
تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل
یکپارچه دسترسی در مشهد"، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره
23 ، تابستان، ص. 5- 26 .
- رهنما، محمدرحیم و فرقانی، حجت ) 1387 ("برنام هریزی
دسترسی به اتوبوس در ایران: شهر مشهد"، فصلنامه مدرس علوم
انسانی، دوره 12 ، شماره 2، تابستان، ص. 73 - 96 .
- زیاری، کرام تالله، منوچهری، ایوب، محمدپور، صابر و ابراهی مپور،
احد ) 1390 ( "ارزیابی سیستم حمل ونقل عمومی ) BRT ( شهر
تبریز با استفاده از رویکردتحلیل عوامل استراتژیک ) ،")SWOT
دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 27 ، بهار و تابستان، ص. 79 - 98 .
- سازمان اتوبوسرانی مشهد) 1391 (معاونت برنامه ریزی و
هماهنگی.
- سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری مشهد ) 1387 (دفتر
مطالعات و حمل و نقل
- سرشماری عمومی نفوس و مسکن) 1390 ( مرکز آمار ایران.
- سرشماری نفوس و مسکن بلوک های آماری مشهد) 1385 (
سالنامه آماری شهر مشهد.
- شاهی، جلیل ) 1385 ("هدفمندسازی سیستم حمل و نقل
شهرهای جدید"، مجموعه مقالات طر حهای توسعه شهری،
اقتصاد، مدیریت و حمل و نقل و ترافیک در شهرهای جدید،
کتاب سوم، )همایش بی نالمللی شهرهای جدید اردیبهشت
1384 (، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
- طالعی، محمد، سعدی مسگری، محمد و شریفی، علی ) 1388 (.
"توسعه الگوریتم مکانی ریزدانه جهت ارزیابی میزان دسترسی
به خدمات شهری"، نشریه دانشکده فنی، دوره 43 ، تابستان،
ص. 441 - 454 .
- علیپور، عباس، عابه اینی، آزاده و باقریان، سلیمه ) 1390 ("بررسی
و تحلیل عملکرد خطوط ویژه اتوبوسرانی شهر تهران از نگاه
شهروندان )مطالعه موردی خط ویژه اتوبان چمران("، یازدهمین
کنفرانس بین المللی حمل و نقل ترافیک.
- عمران زاده، بهزاد، قرخلو، مهدی و پوراحمد، احمد ) 1389 (
"ارزیابی و تحلیل کارآیی سامانه حمل و نقل BRT و رضایت
عمومی از آن در کلانشهر تهران"، پژوه شهای جغرافیای انسانی،
شماره 73 ، پاییز، ص. 19 - 38 .
- کردنائیچ، اسدلله ومختاری موغاری، علی ) 1390 ("استقرار،
بهبود و توسعه اتوبوس های تندرو ) BRT ( راه حلی برای کاهش
ترافیک کلانشهرها"، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، شماره
20 ، بهار، ص. 59 - 82 .
- منافی، سمیه و احمدی، لیلا ) 1390 ("ضرورت ایجاد حمل
و نقل هوشمند در ایران )مورد مطالعه، موانع ایجاد BRT در
زنجان("، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، شماره 22 ، پاییز،
ص. 75 - 88 .
- شاهنوشی، ناصر ) 1385 ( "تعیین سطح توسعه یافتگی نواحی
شهر مشهد مقدس"، کنفرانس برنام هریزی و مدیریت شهری
مشهد، شهرداری مشهد.
- Bhat, C., Handy, S., Kockelman, K., Mahmassani,
H., Chen, Q. and Weston, L. (2000) “Development of
an Urban Accessibility Index: Literature Review, Research
project conducted for the Texas Department of
Transportation, Center for Transportation Research,
University of Texas, Austin (TX), USA.
- Breakthrough technologies Institute (2007) “Go
BRT! High Quality Rapid Transit for the 21stcentury”,
Breakthrough technologies Institute, Washington.
DC, March, pp.2-4. website: www.gobrt.org/
BTIBRTFactSheet
- Cahill Delmelle, Elizabeth and Casas, Irene
(2012)“Evaluating the spatial equity of bus rapid
transit-based accessibility patterns in a developing
country: The case of Cali, Colombia”, Transport Policy,
No. 20, pp. 36-46.
- California Department of Transportation (2006)“Bus
Rapid Transit (A Handbook for Partners)”, California
Department of Transportation.
- Geurs, K.T.and van Eck, J.R. (2001)“Accessibility
Measures: Review and Applications, National Institute
of Public Health and the Environment”, RIVM
and Urban Research Centre, Utrecht University,
Netherlands. June.
- Kang, R. (2004) “Bus Rapid Transit Impactson
Land Use Stand Land Valuesin Seoul,Korea”, working
paper USB-ITS-VWP-4, July, pp.1-36.
- Litman, T. (2003)“Measuring Transportation: Traffic,
Mobility and Accessibility”, ITE Journal, Vol. 73,
No. 10, March, pp.1-17.
- Liu, S.and Zhu, X. (2004)“Accessibility Analyst: an
integrated GIS tool for accessibilityanalysis in urban
transportation planning”, Environment and Planning
B: Planning and Design, vol. 31, pp. 105-124.
- Mamun,Al. and Lownes, E.(2011)“A Composite Index
of Public Transit Accessibility”, Journal of Public
Transportation, Vol. 14, No. 2, pp. 69-87.
- Tosou, K.W., Yu-Ting, H. and Yao-Lin C. (2005)
“An Accessibility-Based Integrated Measure of Relative
Spatial Equity in Urban Pubic Facilities”, Cities,
Vol. 22, No. 6, pp. 424-435.
- Ziari, H.,Keymanesh, M.R.and Khabiri, M.
(2007)“Locating stations of public transportation vehicles
for improving transit accessibility”, Transport,
pp. 99-104