برنامه ریزی راهبردی حمل و نقل پایدار شهری در کلانشهرهای ایران (مطالعه موردی: شهر مشهد)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

چکیده

امروزه یکی از مهم ترین چالش های پیش روی کلانشهرهای ایران مسئله حمل و نقل درون شهری است. فقدان برنامه ریزی راهبردی برای سامانه های حمل و نقل شهری علاوه براین که موجب تکرار سرمایه گذاری های مشترک در زیرساخت های جامعه می شود، باعث ناهماهنگی و ناسازگاری این سامانه ها با یکدیگر نیز شده و ممکن است مشکلات ییشماری را در اتصال زیرسامانه ها به یگدیگر ایجاد کند. از مهم ترین دغدغه های مدیریت کلانشهری در  شهر مشهد مدیریت حمل و نقل است. در همین ارتباط، زمینه ایجاد و توسعه حمل و نقل پایدار در این شهر می تواند باعث موثرترین ابزار هدایت توسعه شهر، شکل دهی به محیط و ارتقای کیفیت زندگی شهری شود. مقاله حاضر، از لحاظ هدف به روش کاربردی و از حیث شیوه مطالعه به روش توصیفی - تحلیلی شکل گرفته است. شیوه جمع آوری داده‌ها به صورت کتابخانه ای و مطالعات میدانی از نوع پیمایشی (مصاحبه و پرسشنامه) انجام شده است. در ابتدا نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای توسعه حمل و نقل پایدار شهری تعیین و با استفاده از مدل TOWS  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و به ارایه راهبردهای مناسب پرداخته شد. در پایان راهبردهای ارایه شده با استفاده از روش ماتریس کمی برنامه ریزی راهبردی (QSPM) اولویت بندی شده اند. یافته‌های تحقیق نشانگر آن است که راهبرد نهایی توسعه حمل و نقل پایدار شهری کلانشهر مشهد یک راهبرد تهاجمی بر پایه تقویت نقاط قوت و استفاده از فرصتهای موجود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategic Planning of Civil Persistent Transportation in Metropolises of Iran (Case Study: City of Mashhad)

چکیده [English]

Nowadays, one of the most important challenges of the Iranian metropolitan areas is the problem of city’s interior transportation. Beside the recurrence of common investment in society’s infrastructure, lack of strategic planning for transportation of the city, causes disharmony and maladjustment of these systems and may result in numerous problems in sub-systems connections. Transportation control can be the most significant apprehension in management of The City of Mashhad. In the same issue, provision and development of persistent transportation can be an effective tool in leading city development, environment forming and promotion of city’s living quality. In this study, data collection procedure based on library and field studies (interviews and questionnaires) was done. At first, strengths and weaknesses, opportunities and threatens of the city’s persistent transportation were determined and then, they were analyzed using SWOT model. Finally, represented strategies were prioritized by exploitation of city planning quantitative matrices. The findings of this study prove that the end strategy in the development of persistent transportation of Mashhad metropolis is an aggressive strategy that is based on reinforcement of strengths and exploitation of opportunities.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic planning
  • Persistent Transport
  • City of Mashhad
  • SWOT Model
- ابراهیم زاده، عیسی و آقاسی زاده، عبدالله (1388) «تحلیل عوامل موثر بر گسترش گردشگری در ناحیه ساحلی چابهار با استفاده از مدل راهبردی SWOT  «، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، شماره1.
- امینی نژاد، سیدرامین، افتخاری، قدرت (1386) «مقدمه ای بر برنامه ریزی و مهندسی حمل و نقل شهری»، تهران، دانشگاه پیام نور.
- استادی جعفری، مهدی، حیدری می آبادی، حامدرضا (1390) " ارزیابی حمل و نقل پایدار ملی با استفاده از مدل شاخص مبنا"، یازدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک، معاونت حمل و نقل و ترافیک، تهران، ایران.
- استادی جعفری، مهدی، رصافی، امیرعباس (1392) "ارزیابی سیاست های توسعه پایدار در بخش حمل و نقل شهری با استفاده از مدل های سامانه پویایی؛ مطالعه موردی: شهر مشهد"، دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 31.
- استادی جعفری، مهدی، کرمرودی، محمود، امینی شیرازی، حامد (1389) "ارایه مدل ارزیابی شاخص مبنا جهت اندازه گیری سطح پایداری حمل و نقل در برنامه ریزی و مدیریت یکپارچه شهری"، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت شهری با رویکرد توسعه پایدار، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.
- باباغیبی ازغندی، علیرضا(1389) «آینده پژوهی؛ رهیافتی نو در مدیریت جامع حمل و نقل شهری»، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، سال پنجم، شماره 16.
- بختیاری، پیمان، استادی جعفری، مهدی، کرمرودی، محمود و حبیبیان، میقات (1388) «جایگاه انرژی های تجدیدپذیر در نظریه حمل و نقل پایدار مسافر»، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، سال چهارم، شماره 12.
- بشردوست، امید، شجاعی، محمدرضا، منصوری، محسن (1390) «برنامه ریزی کمی راهبردی و ارایه راهکارهای بهبود جایگاه علامت تجاری با استفاده از ماتریس QSPM»، فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی، شماره 17.
- پاداش، امین، نبوی، محمدباقر، دهزاد، بهروز، جوزی، سیدعلی و مرادی، نبی الله (1389) «برنامه ریزی راهبردی توسعه حفاظت محیط زیست در مناطق حفاظت شده دریایی (مطالعه موردی منطقه حفاظت شده مند- استان بوشهر)»،  پژوهش های محیط زیست، سال یک، شماره یک.
- حاتمی نژاد، حسین و اشرافی، یوسف (1388) «دوچرخه و نقش آن در حمل و نقل پایدار شهری نمونه موردی: شهر بناب»، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 70.
- حکمت نیا، حسن (1390) « نقش برنامه ریزی حمل و نقل بر اصلاح بافت کالبدی منطقه 8 تهران با استفاده از الگوی تحلیل SWOT "، مجله مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال سوم، شماره 10.
- رصافی، امیرعباس و زرآبادی پور، شیما (1388) «بررسی توسعه پایدار حمل و نقل در ایران با استفاده از تحلیل چند هدفی»، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، شماره 2.
- زیاری، کرامت الله، منوچهری میاندوآب، ایوب، محمدپور، صابر، ابراهیم پور، احد (1390)، « ارزیابی سامانه حمل و نقل عمومی (BRT) شهر تبریز با استفاده از رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک (SWOT )"، دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 27.
- صفایی پور، مسعود، روزبه، حبیبه (1392) "هویت و توسعه پایدار محله ای در شهر شیراز مورد: محله ی فخرآباد"، جغرافیا و توسعه، شماره 31.
- طبیبی، مسعود، فتحیان، محمد، موسوی اشکوری، شهاب الدین (1386) "برنامه ریزی راهبردی توسعه سامانه های حمل و نقل هوشمند جاده ای کشور"، فصلنامه پژوهشنامه حمل و نقل، شماره 4.
- عامری، محمود، عباسپور، مجید، کاظمی، روح الله، زاهد، فاطمه (1390) "ارایه الگویی جهت جلب مشارکت مردم در طرح های توسعه پایدار حمل و نقل زمینی"، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره سیزدهم، شماره 2.
- گلکار، کورش (1384) «مناسب سازی تکنیک تحلیلی سوآت(SWOT ) برای کاربرد در طراحی شهری»، مجله صفه، سال پانزدهم، شماره41.
- مرادی مسیحی، واراز (1381) «برنامه ریزی راهبردک در کلان شهرها»، انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ اول، تهران.
- هریسون، جفری و جان کارون، سنت (1382) «مدیریت راهبردی»، ترجمه بهروز قاسمی، انتشارات هیات، چاپ اول، تهران.
- مرکز آمار ایران (1390) «سرشماری عمومی نفوس و مسکن».
- Haughton, Graham and Hunter, Colin (2005) “Sustainable cities”, published in the Taylor & Francis e-Library.
- Hugh, Barton (2000) “Sustainable communities: The potential for eco-neighborhoods”, London: Earth Scan Publication Ltd.
- Humphrey, A. (2004) “The origins of the SWOT  analysis model”, November 17.
- Nilsson, M. (2004)“Research and advice on strategic environmental assessment”, Stockholm: Environmental Institute Publications.
- Rob, Krueger and Savage, Lydia (2007) “City-regions and social reproduction: A Place for sustainable development?”, International Journal of Urban and Regional Research, Volume 31.
- Tudela, A. M. (1999)“Development of a multicriteria framework to analyses inter-urban transport investments : An improved analytic hierarchy process in Institute for Transport Studies” Leeds:  University of Leeds.